Alkoholizm jest chorobą powodującą uzależnienie od alkoholu w aspekcie fizycznym i psychicznym. W literaturze ujęty jest jako choroba przewlekła, podobnie jak cukrzyca lub nadciśnienie. Niepohamowana konsumpcja napojów alkoholowych uszkadza trzustkę, wątrobę, jelita, mózg, serce, nerki oraz inne narządy wewnętrzne człowieka. Zdarza się, szczególnie w zaawansowanych fazach choroby, że alkohol, który jest wysokokaloryczny zastępuje właściwą dietę, przez co osobie pijącej grozi niedożywienie.
Mimo, iż alkoholizm może mieć podłoże genetyczne, to uznaje się, że nie jest to choroba wrodzona. Obecna wiedza medyczna wskazuje na obecność licznych genów, które odpowiadają za alkoholizm. Mutacje genetyczne, do których dochodzi u alkoholików, odpowiadają za zwiększone ryzyko pojawienia się skłonności alkoholowych u ich dzieci. Mimo to, należy podkreślić, iż jest to jedynie ryzyko, które niekoniecznie musi przekształcić się w chorobę alkoholową.
Cechą charakterystyczną zachowania alkoholika jest stałe szukanie okazji do spożywania napojów alkoholowych. Brakuje mu również umiejętności odmawiania dalszej konsumpcji. Dodatkowo alkohol staje się coraz bardziej znaczącą kwestią w życiu takiej osoby, stając się priorytetem przekładanym nad rodzinę, przyjaciół i pracę. Szuka ukojenia swoich problemów w alkoholu, co jest niezwykle zgubne i jedynie napędza całą machinę wpadania w coraz głębsze fazy uzależnienia. Wzrasta także tolerancja alkoholowa, czyli aby odczuć odurzające działanie napojów procentowych, alkoholik zmuszony jest stale pić więcej. Ponadto alkoholik źle reaguje na ocenę picia alkoholu, wypiera i zaprzecza istnieniu swojego problemu, próbuje okłamać w tym temacie zarówno siebie, jak i osoby bliskie. Kompletnie nie zwraca uwagi na to, że w momencie kiedy odstawia napoje procentowe, zaczyna odczuwać zespół abstynencyjny, którego cechą charakterystyczną są takie objawy jak drgawki, psychozy, lęk, napad agresji.
Przyczyny zaburzeń
W dalszym ciągu nie jest do końca wiadomo, z jakich powodów ludzie zaczynają nadużywać alkohol. Przyjmuje się, że oprócz wcześniej wspomnianych czynników genetycznych istotną rolę pełnią także czynniki społeczne. Przykładem mogą być dzieci wychowywane w środowisku, gdzie alkohol był stale obecny. Innym czynnikiem są aspekty psychiczne, takie jak np. stres, problemy, przeżyte traumy. W takim przypadku napoje alkoholowe traktowane są jako środek rozładowujący wszelkie napięcia i zmniejszający ból. Z tego powodu osoby o słabej odporności zapadają na tę chorobę.
Leczenie uzależnień
Działania leczniczo-terapeutyczne zawsze wymagają opieki i kontroli ze strony osób fachowo zajmujących się tematem, takich jak psycholog, terapeuta, psychoterapeuta, psychiatra (najlepiej ze specjalnością leczenia uzależnień). Ich pomoc jest nieoceniona nie tylko w samym procesie wychodzenia konkretnego Pacjenta z nałogu, ale przede wszystkim wspiera osoby jemu bliskie, narażone na wystąpienie współuzależnienia i innych problemów w przyszłości, np. zespołu Dorosłych Dzieci Alkoholików. Nie bez powodu mówi się, że gdzie pojawia się nałóg, tam choruje cała rodzina.
Alkohol to tylko jeden z środków, od którego może uzależnić się człowiek. Powszechnie mówi się, że wszystko stosowane w nadmiarze może wywoływać uzależnienie, co jest dobrze widoczne w licznych badaniach prowadzonych w tym temacie. Jednym z wniosków wyciągniętych na gruncie empirycznym jest fakt, iż zarówno w Polsce, jak i na świecie panuje tendencja narastająca. Jeszcze do niedawna na liście nałogów znajdował się głównie alkoholizm, narkomania oraz nikotynizm. W dzisiejszych czasach zdecydowany prym wiedzie uzależnienie od Internetu i urządzeń elektronicznych, takich jak smartfon i komputer. Warto zwrócić uwagę na szkodliwość także innych nałogów, jak np. hazard, seksoholizm, zakupoholizm, kompulsywne objadanie się. Jak widać, są to czynności, które z pozoru niewinne, powtarzając się stale powodują całkowitą degradację życia człowieka.
Ważne jest, aby wybrać odpowiednie miejsce do prowadzenia działań leczniczych, np. poradnia lub specjalistyczny ośrodek. Profesjonalnie prowadzona terapia odbywa się pod kontrolą psychologa. Specjalista nie tylko pomaga wyjść z uzależnienia, ale także pełni funkcję prewencyjną, czyli zapobiega wpadaniu w nałóg. Profilaktyka uzależnień kończy się w momencie kiedy rozpoczynają się działania terapeutyczne, które są reakcją na rozwój uzależnienia. Uzależnienie cechuje się tym, iż środek, który wcześniej był zażywany w celu poprawy ogólnego samopoczucia, zaczął być niezbędny do poprawnego (z punktu widzenia osoby uzależnionej) funkcjonowania.
Psycholog dobiera i realizuje formę pomocy w zależności od:
- Stadium choroby, w jakiej znajduje się Pacjent po rozpoznaniu ewentualnych objawów uzależnienia,
- Osoby, której dotyka problem – czy jest to sama osoba uzależniona, czy ktoś z jego najbliższego otoczenia (współuzależnienie),
- Cech indywidualnych danej osoby, np. wiek.
Profilaktyka wczesna, czyli edukacja
Rozwój kolejnych etapów uzależnienia może mieć różne tempo. Faktem jest to, że łatwo jest się uzależnić, często dzieje się to poza świadomością danej osoby. Z tego powodu duży nacisk powinno kłaść się na profilaktykę uzależnień, która prowadzona w odpowiedni sposób podnosi świadomość zagrożeń, a także chroni przez wpadaniem w nałogi. Elementami działań z tego zakresu jest m.in. edukacja oraz kształtowanie postaw i nabywanie umiejętności umożliwiających radzenie sobie w trudnych sytuacjach.
Profilaktyka w fazie eksperymentowania
Faza eksperymentów to ostatni etap, gdzie stosowanie działań profilaktycznych jest zasadne i może przynieść jakikolwiek efekt. Późniejszym etapem jest terapia, dbająca o wychodzenie z uzależnienia. Podczas etapu prewencyjnego przedstawia się osobom uzależnionym wszelkie korzyści, jakie mogą osiągnąć poprzez unikanie okazji do popadania w nałogi. Jednak w przypadku każdej przypadłości zakres działań będzie nieco inny. Tym samym inaczej zostanie przygotowane działanie ochronne wobec alkoholizmu, a inaczej wobec uzależnienia od Internetu. Zwykle stosowane są testy psychologiczne, potwierdzające lub wykluczające wejście w fazę nałogu z fazy eksperymentowania. W przypadku osób mających doświadczenia związane z kontaktem z środkami uzależniającymi, psycholog najczęściej stosuje:
- Działania edukacyjne,
- Działania mające na celu całkowite odcięcie danej osoby od otoczenia i okoliczności, które sprzyjają spożywaniu i zażywaniu środków psychoaktywnych.
Inne działania jakie podejmuje psycholog to próby zapobiegania pogłębianiu się konsekwencji wynikających z kontaktów z czynnikami powodującymi uzależnienie, a także udzielanie pomocy mającej na celu powrót do normalnego życia. Są to oddziaływania stosowane głównie w przypadku osób znajdujących się w grupie wysokiego ryzyka rozwoju uzależnienia.
Terapia uzależnień
Psycholog ma za zadanie edukować, podnosić świadomość, kształtować właściwe postawy, które owocują unikaniu zażywania wszelkich środków psychoaktywnych, a także uczy w jaki sposób samodzielnie radzić sobie z już występującym nałogiem. Jeżeli pracuje z osobą, która wykazuje już cechy uzależnienia, a szczerze dąży do wyjścia z niego, udziela takiej osobie odpowiedniego wsparcia i pomocy. Tego typu działania można spotkać w ośrodkach leczenia uzależnień, gdzie na co dzień pracuje wykwalifikowana kadra lekarska i psychologiczna. Posiadają oni liczne narzędzia, jakie wykorzystują w pracy ze swoimi Pacjentami, np. warsztaty edukacyjne, pogadanki, wykłady, spotkania z byłymi uzależnionymi, itp. Należy zaznaczyć, ze każda forma jest wartościowa, ważne, aby była ona świadomie i celowo wykorzystywana.