W chwili obecnej w Polsce najpopularniejszym podejściem w kontekście terapii jest postrzeganie i definiowanie alkoholizmu jako choroby nieuleczalnej i przewlekłej. Choroba alkoholowa jest groźna dla człowieka pod każdym kątem, ponieważ sieje spustoszenie nie tylko w zdrowiu fizycznym i psychicznym, ale wyniszcza daną jednostkę również pod kątem społecznym ekonomicznym i zawodowym. Cechą charakterystyczną alkoholików jest brak umiejętności kontroli ilości i częstotliwości spożywania alkoholu, ponieważ w wyniku nadużywania substancji alkoholowych dochodzi do pojawienia się deficytów w mózgu. Z tego powodu tak ważne jest przestrzeganie zasad abstynencji podczas terapii.
Warto zapoznać się z Ideą Programów Ograniczania Picia. Jest ona bardziej współczesna i mniej popularna, niż polskie postrzeganie alkoholizmu. Podejście to opisuje uzależnienie alkoholowe jako zjawisko i proces bardzo zróżnicowany. Podstawowym założeniem jest przeświadczenie, że skoro istnieje wiele przyczyn popychających ludzi w ramiona nałogu, to musi więc istnieć wiele dróg wychodzenia z niego. Tym samym jedno, uniwersalne leczenie nie powinno istnieć, natomiast przed zaplanowaniem oddziaływania na pacjenta powinno się zdiagnozować jego problem i przyczynę powstania nałogu, ponieważ samo zjawisko jakim jest alkoholizm posiada wiele etapów i poziomów. W Polsce Programy Ograniczania Picia zaczynają się pojawiać w formie nauki kontrolowania picia.
Wiele osób zajmujących się terapią prowadzoną w formie Programu Ograniczania Picia ma nadzieję, że dzięki nim dotrze się do grona osób, które w chwili obecnej znajdują się na wczesnym etapie rozwoju uzależnienia, nie dopuszczając do całkowitej utraty kontroli nad własnym życiem u takich osób. Innym argumentem za nowocześniejszymi formami terapii jest to, iż wiele pacjentów unika kontaktu i otwierania się przed terapeutą, ponieważ w większości placówek zajmujących się uzależnieniami klasyfikuje daną osobę jako chorą – po prostu, jako alkoholika, czego osoby z problemem alkoholowym nie lubią i obawiają się stygmatyzacji. Większość osób uważa, że raz postawiona diagnoza piętnuje ich już do końca życia.
Na czym polegają polskie Programy Ograniczania Picia?
Osoba rozpoczynająca leczenie poprzez Program Ograniczania Picia ma na celu nauczenia siebie w jaki sposób monitorować i kontrolować swoje picie alkoholu. Najważniejszym punktem całego tego oddziaływania jest kontakt terapeutyczny w formie planu picia. Do tej pory w Polsce przodują metody, których celem jest utrzymanie abstynencji za wszelką cenę. W przeciwieństwie do nich Program Ograniczania Picia służy do ustalenia wspólnie z terapeutą limitu spożywanego alkoholu. Tym samym pacjent deklaruje dzienną i tygodniową ilość alkoholu, którą przyjmuje za dozwoloną, z zachowaniem co najmniej dwóch lub trzech dni w ciągu tygodnia, kiedy musi odmówić sobie spożywania alkoholu. Dodatkowo podczas rozmów z terapeutą pacjent odkrywa, w jakich sytuacjach picie napojów procentowych było w szczególny sposób destrukcyjny i ryzykowny. Wszelkie ustalenia między pacjentem, a terapeutą zapisywane są w formie kontraktu. Zaznacza się w nim m.in. sytuacje, w których osoba wchodząca w omawiany program nie będzie już pić, ani spożywać produktów zawierających w sobie alkohol. Każdy program ustalany jest wspólnie z pacjentem dostosowując go do potrzeb i możliwości danej osoby.
Z pomocą terapeuty pacjent nabiera umiejętności przeliczania zawartości alkoholu w poszczególnych napojach, a także poznaje techniki, które umożliwiają ograniczenie swojej konsumpcji alkoholowej w różnych sytuacjach, takich jak np. odstawienie szklanki z drinkiem po każdym łyku, czy też picie napojów bezalkoholowych na przemian z tymi alkoholowymi.
Dodatkowo różnica między nowoczesnymi programami, a starodawnymi metodami jest taka, iż w przypadku nowych trendów relacja pacjenta z terapeutą polega na tym, że to osoba odpowiedzialna za prowadzenie programu podąża za pacjentem, jego postępami. Uproszczając, terapeuta w pewien sposób przekazuje pacjentowi kontrolę nad swoją słabością, wymuszając poniekąd postawę odpowiedzialności za swoje czyny oraz zdrowie i życie. Dzięki takiemu zabiegowi osoba uzależniona uczy się panować nad sobą, odzyskuje wiarę w siebie, buduje swoją samoocenę i dostrzega szanse na powodzenie terapii.
Czy Programy Ograniczania Picia są dla wszystkich?
W tym przypadku odpowiedź jest jasna – niestety, Programy Ograniczania Picia nie są dla wszystkich osób uzależnionych. Są raczej kierowane do osób, które są na wczesnym etapie rozwoju uzależnienia. Tym samym nowoczesne metody wykluczają ze swojego programu osoby ze zniszczonym zdrowiem przez alkohol. Takie osoby przede wszystkim powinny pracować nad zachowaniem stałej abstynencji. Prowadzone statystyki pokazują, że część osób, które próbują swoich sił w Programie Ograniczania Picia rezygnuje podczas jego trwania, ponieważ z biegiem czasu uznają, że jednak nie są w stanie zapanować nad sobą i nad spożywanym alkoholem, decydując się na bardziej tradycyjne metody, wymuszające abstynencję.
Warto wspomnieć, że zanim dana osoba zostanie zakwalifikowana do Programu Ograniczania Picia, wymagane jest od niej wykazaniem się brakiem potencjalnych przeciwwskazań. Zalicza się do nich:
- Zaburzenia pracy wątroby,
- Przyjmowanie leków, które reagują z alkoholem,
- Cukrzyca,
- Zaburzenia psychiczne.
W przypadku zdiagnozowania przeciwwskazań, terapeuta zaleci zastosowanie metod pracy nad abstynencją. Należy jednak pamiętać, że terapeuta nie ma kwalifikacji i kompetencji do wybierania i kierowania na konkretne metody leczenia. To osoba zgłaszająca się do gabinetu z problemem alkoholowym wie lub dowiaduje się podczas procesu terapeutycznego jakie cele chce osiągnąć i jakimi metodami. Często jest tak, że ludzie rezygnują z programu, ponieważ w ich indywidualnym przypadku się on nie sprawdza. Zazwyczaj decydują się wtedy na pracę nad abstynencją.
Jaka jest skuteczność Programów Ograniczania Picia?
Ze względu na to, iż Program Ograniczania Picia jest stosunkowo nowym podejściem, siłą rzeczy na ten moment jest niewiele rzetelnych publikacji, które prezentują wiarygodne badania na temat skuteczności tego programu. Dobrym źródłem wiedzy w tym zakresie jest praca Janet Ambrogne (2002). Uznaje się, że metody nakierowane na utrzymanie abstynencji i Programy Ograniczania Picia są na tyle odmienne, że nie można jednoznacznie porównać ich skuteczności. Wynika to z tego, iż zdeterminowane są na pomoc innym grupom docelowym różniących się od siebie kontekstem i nasileniem problemów z piciem – tym samym różne osoby w nich uczestniczą. Statystyki jednak przyjmują, że efektywność obu tych podejść jest do siebie zbliżona pod warunkiem, że badania przeprowadzane są w określonych grupach pacjentów. Przyjmuje się, iż Programy Ograniczania Picia stanowią opcję, którą terapeuci powinni uznać za strategię terapeutyczną w momencie kiedy mają do czynienia z osobami, których celem jest samo ograniczenie spożycia alkoholu i nauka kontrolowania swoich ciągot. Mimo to, należy pamiętać, że z założenia POP nie jest kierowany do wszystkich zgłaszających się osób z problemami. Tym samym w części przypadków dużo korzystniejszą opcją wydają się być tradycyjne metody osiągania abstynencji.