Uzależnienie od alkoholu nie jest zjawiskiem, które pojawia się nagle; to proces o wyraźnej dynamice, który rozwija się stopniowo i przechodzi przez różne etapy. Podobnie jest z trzeźwieniem, które również nie zachodzi w mgnieniu oka. Wymaga ono zaangażowania w pracę nad sobą, samoobserwacji oraz umiejętności radzenia sobie z emocjami.
Trzeźwienie jest złożonym procesem, który wiąże się ze zmianą sposobu myślenia oraz zachowania. Każda osoba przechodzi te etapy w sposób unikalny, a czas ich trwania jest wysoce indywidualny. Każdy z nas reaguje inaczej na stres, złość czy wstyd – emocje te są nieodłącznym towarzyszem na drodze do trzeźwości. Zrozumienie faz tego procesu pomoże Ci zaakceptować to, co dzieje się w różnych aspektach Twojego życia, a to z kolei może zapobiec nawrotom. W każdym z tych etapów można stawić czoła kryzysom!
Fazy odstawienia alkoholu
Dr n. med. Bohdan Woronowicz w swojej książce „Na zdrowie! Jak radzić sobie z uzależnieniem od alkoholu”. W swojej pracy wyróżnia pięć kluczowych faz trzeźwienia.
Fazy trzeźwienia
Etap pierwszy: Faza odwrotu
Pierwszy etap trwa około dwóch tygodni od momentu zaprzestania picia alkoholu. W tym czasie u osoby uzależnionej mogą wystąpić wahania emocjonalne, przejawiające się obniżonym nastrojem, rozdrażnieniem, niepokojem oraz brakiem aktywności. Wpływ na te odczucia mają dolegliwości somatyczne, które są skutkiem intensywnego procesu detoksykacji organizmu. Często osoby znajdujące się w tym etapie zgłaszają się na oddział detoksykacji w celu złagodzenia dokuczliwych objawów. Jest to czas poprzedzający decyzję o podjęciu terapii.
Etap drugi: Miesiąc miodowy
Drugi etap, zwany miesiącem miodowym, trwa zazwyczaj do 45 dni od zaprzestania picia alkoholu. To okres, w którym zachodzą znaczące zmiany w biochemicznych procesach w mózgu. Mózg zaczyna produkować nadmierne ilości neuroprzekaźników, co skutkuje zwiększonym poczuciem euforii. Na tym etapie nastrój osoby uzależnionej ulega poprawie, a wraz z tym zwiększa się jej aktywność oraz polepsza samopoczucie. Osoba zaczyna dostrzegać problemy związane z nadużywaniem alkoholu oraz ich konsekwencje w różnych aspektach życia. Decyduje się na terapię, w której aktywnie uczestniczy, z optymizmem patrząc na przyszłość i życie w trzeźwości, wierząc, że najgorsze ma już za sobą. Mimo dominującego optymizmu, ten etap bywa niebezpieczny, ponieważ poczucie nadmiernej siły może prowadzić do lekceważenia objawów uzależnienia oraz wyzwalaczy.
Etap trzeci: Faza muru
Trzeci etap, trwający od 46 do 120 dni po zaprzestaniu picia alkoholu, zbiegając się z zakończeniem podstawowego programu terapii. W tym okresie ilość neuroprzekaźników zaczyna się stabilizować, co może być odczuwane przez osobę uzależnioną jako ich spadek, prowadząc do pogorszenia nastroju. Osoba może doświadczyć dyskomfortu fizycznego i psychicznego, a także zaczyna być bardziej świadoma konsekwencji picia alkoholu. Mogą pojawić się problemy finansowe, prawne oraz utrata pracy czy rodziny, co potęguje obniżenie nastroju. Na tym etapie uzależniona osoba zaczyna dostrzegać, że sama abstynencja nie wystarcza, a dotychczasowe metody radzenia sobie, czyli picie alkoholu, są niedopuszczalne. Widać tu ogrom pracy, jaki stoi przed osobą uzależnioną. Kobieta lub mężczyzna może zacząć wątpić w skuteczność terapii i trzeźwienia, odczuwać poczucie niezrozumienia przez otoczenie, nudę oraz ostatecznie rozczarowanie. Dlatego ten etap nazywa się fazą muru, gdyż osoba uzależniona ma wrażenie, że nie jest w stanie przełamać trudności, co może prowadzić do złamania abstynencji.
Etap czwarty: Faza przystosowawcza
Faza trwająca od 4 do 6 miesięcy to moment, w którym zachodzą istotne zmiany biochemiczne w mózgu oraz w psychice osoby uzależnionej. W tym czasie zaczyna się proces stabilizacji, a osoba ta zaczyna przystosowywać się do wprowadzanych zmian, co ma miejsce w kolejnych miesiącach trzeźwości. Zmiany te dotyczą również sfery emocjonalnej – uzależniony nie reaguje już tak skrajnie na różne sytuacje, jak miało to miejsce we wcześniejszych etapach. Powoli zaczyna dostrzegać rzeczywistość i aktywnie szukać rozwiązań, zamiast usprawiedliwiać swoje wcześniejsze zachowania. Zauważa korzyści płynące z życia w trzeźwości, ale też realistycznie podchodzi do kolejnych celów, które musi osiągnąć, aby kontynuować swoją drogę do zdrowia. Taki stan może przynieść jej poczucie równowagi oraz kontroli nad własnym życiem. Uczy się planowania działań oraz wyciągania wniosków z doświadczeń. Kluczowe jest, aby kontynuować prace nad sobą, zmieniając nawyki i przyzwyczajenia, co wymaga stałej samoobserwacji. Dzięki tej nieustającej pracy, stabilizuje się życie w różnych aspektach, co przekłada się na poczucie satysfakcji oraz motywację do dalszego działania. Należy jednak pamiętać o zagrożeniach związanych z tą fazą: uzależniony może poczuć nadmierną pewność siebie i zacząć lekceważyć zalecenia dla osób w trakcie trzeźwienia, co ryzykuje nawrotem choroby i, w najgorszym przypadku, złamaniem abstynencji.
Etap piąty: Faza rozwiązań
Ten etap trwa od 6 do około 12 miesięcy i jest kontynuacją osobistego rozwoju. W tym czasie dochodzi do odbudowy i wzmocnienia wcześniej zatraconego systemu wartości oraz poczucia własnej wartości. Osoba uzależniona szuka nowych zainteresowań oraz nawiązuje nowe relacje interpersonalne. Jest to czas umacniania trzeźwego życia i korzystania z siatki wsparcia. Stabilizuje się sytuacja w różnych obszarach życia: rodzinnym, zawodowym, społecznym oraz zdrowotnym, co staje się motorem do dalszego działania.
Warto zauważyć, że opisane etapy, mimo że są pewnym uproszczeniem, ukazują zachowania, uczucia oraz potencjalne zagrożenia, które mogą występować w każdej z faz. Znajomość tych etapów może pomóc osobie uzależnionej w zaakceptowaniu tego, co dzieje się z jej psychiką. Uświadomienie sobie tych zmian pozwala lepiej pracować nad eliminacją niezdrowych nawyków i przyzwyczajeń, co z kolei może przeciwdziałać złamaniu abstynencji i wspierać dalszy rozwój osobisty.
Jak skutecznie wesprzeć alkoholika w początkowej fazie leczenia uzależnienia?
Nie ma wątpliwości, że kluczowym krokiem w leczeniu alkoholizmu jest osiągnięcie abstynencji. Rezygnacja z alkoholu to ogromne wyzwanie, szczególnie dla tych, którzy borykali się z nadużywaniem przez długi czas. W takiej sytuacji znacząco wzrasta ryzyko wystąpienia zespołu abstynencyjnego, który może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia osoby uzależnionej. Dlatego najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest przeprowadzenie detoksykacji alkoholowej.
Etapy wychodzenia z nałogu
Vernon Johnson, duchowny, który odniósł sukces w walce z alkoholizmem, zaproponował popularną koncepcję procesu zdrowienia z nałogu, w której wyróżnia cztery kluczowe etapy:
- Uświadomienie. Na tym etapie osoba uzależniona zaczyna dostrzegać istnienie problemu.
- Uległość. Chory zaczyna rozumieć swój stan oraz mechanizmy, które rządzą jego uzależnieniem.
- Akceptacja. W tym momencie osoba przejmuje odpowiedzialność za własny powrót do zdrowia.
- Poddanie się. Osoba uzależniona decyduje się na współpracę z terapeutą (aktywnie uczestniczy w procesie leczenia i dąży do wprowadzenia zmian w swoim życiu) albo, przeciwnie, poddaje się nałogowi, wracając do niekontrolowanego picia.
Każdy z tych etapów jest istotny w drodze do wyzdrowienia i wymaga zaangażowania i determinacji.