Alkohol etylowy i jego wpływ na organizm człowieka to nie tylko marskość wątroby, stany zapalne trzustki czy problemy z krążeniem. To również szkodliwy wpływ na zdrowie psychiczne, czego prawdopodobieństwo zwiększa się wraz z ilością i częstotliwością spożywanego alkoholu. Alkohol etylowy wykazuje szkodliwe działanie nie tylko na narządy takie jak wątroba, serce czy nerki, ale też na mózg. Zaburzone zostaje praca neuroprzekaźników, a długotrwałe spożywanie alkoholu może doprowadzić nawet do trwałego ich upośledzenia. Wpływa to między innymi na samopoczucie oraz zachowanie takiej osoby, może również przyczynić się do rozwinięcia chorób psychicznych. Jaki więc jest dokładny wpływ alkoholu na mózg, co robi z mózgiem, jakie są tego konsekwencje i czy można je jakoś cofnąć? Wszystkiego dowiesz się z naszego artykułu!
Jak działa alkohol na mózg?
Spożycie alkoholu wpływa na zmianę w zachowaniu w odróżnieniu od zachowania w stanie trzeźwości. Dzieje się tak wskutek zaburzonej pracy mózgu i jego neuroprzekaźników. Substancje chemiczne naszego mózgu, których zadaniem jest przesyłanie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi, zostają stłumione przez alkohol. W efekcie dochodzi do zakłócenia ich pracy: stajemy się bardziej zrelaksowani, puszczają nam hamulce. Tracimy kontrolę nad naszym zachowaniem, ciężej też zachować nam odpowiednią sprawność fizyczną.
Wpływ alkoholu na mózg. Jakie zachodzą zmiany w obrębie mózgu?
Neuroprzekaźniki w mózgu odpowiadają za pobudzenie aktywności neuronalnej człowieka, również za jej hamowanie. Jednym z nich jest GABA – neuroprzekaźnik odpowiedzialny za hamowanie czynności ośrodkowego układu nerwowego. Jego działanie powoduje rozluźnienie mięśni, wyciszenie i wspomaga zasypianie. Alkohol wzmacnia działanie GABA, stąd tak silne działanie relaksacyjne alkoholu. Wskutek osłabienia innego neuroprzekaźnika, który w przeciwieństwie do GABA odpowiada za pobudzenie między neuronami, a którym jest glutaminian, znacznie osłabia się czujność.
Bardzo silne działanie alkoholu etylowego na nasz mózg przejawia się także poprzez upośledzenie układu nagrody. Jego ważną częścią jest tzw. prążkowie brzuszne, którego objętość z powodu alkoholu zmniejsza się. To dzięki niemu jesteśmy na tyle zmotywowani, aby wykonywać codzienne zadania – dawniej służył on przede wszystkim do zachęcania człowieka do jedzenia czy picia. Obecnie jego prawidłowe działanie jest ważne również po to, aby wypełniać codzienne obowiązki. Aby prążkowie brzuszne działało prawidłowo, potrzebna jest dopamina odpowiadająca za powtarzanie przez nas tych czynności. Alkohol pobudza neuroprzekaźniki odpowiedzialne za produkcję dopaminy – w efekcie ich prawidłowa praca zostaje zaburzona, dopamina zaczyna być wydzielana sztucznie przez alkohol. To właśnie dlatego czujemy się lepiej po alkoholu, a z czasem nawet się od niego uzależniamy. Niestety, takie zaburzanie wydzielania dopaminy doprowadza do tego, że gdy nie dostarczymy do organizmu kolejnej dawki alkoholu, jej standardowe wydzielanie znacznie się zmniejsza. Długofalowo spożywanie alkoholu upośledza pracę neuroprzekaźników odpowiadających za wydzielanie dopaminy, a z czasem powoduje to chroniczne problemy z motywacją.
Nieodwracalne zmiany w mózgu
Część zmian zachodzących w mózgu pod wpływem alkoholu jest tymczasowa. Czas powrotu do normalności uzależniony jest jednak od stopnia zaburzenia pewnych funkcji neuroprzekaźników w mózgu, a to zależne jest między innymi od ilości spożywanego alkoholu lub czasu trwania nałogu. Niestety, w miarę picia w naszym mózgu dochodzi również do innych zmian, znacznie gorszych – bo nieodwracalnych. Dochodzi do trwałych uszkodzeń w obrębie komórek naszego mózgu, a większości tych zmian nie da się cofnąć. Wśród nieodwracalnych zmian w mózgu po alkoholu wymienia się:
- Zmniejszenie objętości mózgu. Alkohol doprowadza do nieodwracalnych zmian w obrębie struktury mózgu, w tym jego objętości. Kora mózgowa zaczyna zanikać, czego konsekwencją jest rozwój otępiennego zespołu alkoholowego. Objawy można pomylić z objawami chorób neurodegeneracyjnych. Proces ten może zakończyć się nawet atrofią mózgu.
- Obumieranie komórek mózgowych. Ryzyko wystąpienia neurodegeneracji w przypadku osób nadużywających alkohol jest znacznie większe. U około 30 procent osób uzależnionych dochodzi do zaniku robaka móżdżku, czyli środkowej części móżdżku odpowiedzialnej za utrzymywanie równowagi. Charakterystycznym tego objawem jest chwiejny chód z szeroko rozstawionymi stopami. Innymi częstymi konsekwencjami obumierania komórek mózgowych z powodu spożywania alkoholu są choroby takie jak Parkinson oraz Alzheimer.
- Ryzyko udaru mózgu. Regularne spożywanie alkoholu podwyższa prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu niemal dwukrotnie.
- Zespół Wernickego-Korsakowa. Wcześnie wykryty – jest częściowo odwracalny, jednakże u blisko 90 procent osób, u których rozwinie się encefalopatia Wernickego, dojdzie do psychozy Korsakowa – a ta spowoduje nieodwracalne problemy z pamięcią. Za rozwinięcie się WKS pośrednio odpowiada niedożywienie, z którym często zmagają się alkoholicy. To zaburzenie mózgu dokładniej powoduje niedobór witaminy B1, czyli tiaminy. Prowadzi to do zaburzeń ruchu gałek ocznych, braku odpowiedniej koordynacji ruchowej mięśni oraz do dezorientacji. Zespół Korsakowa występuje nawet u 3 procent alkoholików.
Czy małe ilości alkoholu również są szkodliwe dla pracy mózgu?
Tak. Już niewielkie dawki alkoholu mogą powodować uszkodzenia w obrębie mózgu. Duża część objawów uszkodzenia mózgu, takie jak bełkotliwa mowa czy problemy z poruszaniem się, ustępuje po pewnym czasie od odstawienia alkoholu. Jeżeli jednak alkohol spożywany jest długotrwale, najczęściej w zaawansowanej chorobie alkoholowej, uszkodzenia w mózgu są na tyle szkodliwe, że często wręcz nieodwracalne.
Należy pamiętać, że uszkodzeniem mózgu jest również zaburzenie systemu nagrody – a to w dużym stopniu sprzyja rozwojowi uzależnienia od alkoholu. Można więc powiedzieć, że nawet niewielkie ilości alkoholu, ale spożywane coraz częściej i regularnie, prowadzą do uszkodzeń w obrębie mózgu ściśle związanych z rozwojem nałogu alkoholowego.
Warto mieć na uwadze, że wiele z uszkodzeń mózgu początkowo postępuje niezauważalnie, nie dając przy tym konkretnych symptomów. Dopiero w dłuższej perspektywie można zaobserwować niepokojące zmiany związane z umiejętnością zapamiętywania czy uczenia się. Z tego względu spożywanie małych ilości może okazać się zgubne, gdyż długo niedostrzegalne problemy z pamięcią mogą bardzo silnie się rozwinąć.
Jak rozpoznać, że doszło do uszkodzenia mózgu wskutek spożywania alkoholu? Objawy
Do licznych oznak, które mogą wskazywać na to, że w obrębie mózgu zaczęły zachodzić zmiany spowodowane spożywaniem nadmiernych ilości alkoholu, zaliczamy:
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- zaniedbywanie obowiązków,
- problemy z poczuciem czasu,
- niepokojące, często niekontrolowane zachowania,
- problemy emocjonalne, w tym drażliwość i wybuchy agresji.
Podsumowanie
Alkohol wykazuje niezwykle szkodliwe działanie dla mózgu. Oprócz zaburzenia pracy neuroprzekaźników, odpowiada również za występowanie chorób neurodegeneracyjnych. Wiele ze zmian w strukturze mózgu, do których dochodzi wskutek nadużywania alkoholu, jest niestety nieodwracalnych. Szczególnie niepokojącymi oznakami przy równoczesnym nadużywaniu alkoholu mogą być problemy z pamięcią, koncentracją lub dziwne zachowania. Należy pamiętać, że nawet niewielkie ilości alkoholu wykazują szkodliwe działanie dla komórek nerwowych naszego mózgu i pracy neuroprzekaźników, warto więc naprawdę ograniczyć spożycie, a nawet całkiem zrezygnować z alkoholu.